COĞRAFYA NEDİR? COĞRAFYACI KİMDİR?

COĞRAFYA NEDİR? COĞRAFYACI KİMDİR? UZMANLIK VE ÇALIŞMA ALANLARI NELERDİR?

1
COĞRAFYA NEDİR? COĞRAFYACI KİMDİR?
UZMANLIK VE ÇALIŞMA ALANLARI NELERDİR?*
COĞRAFYA NEDİR?
Fiziki Coğrafya alanında çok sayıda nitelikli bilimsel çalışmaları bulunan ve her düzeyde ders kitapları hazırlamış olan İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’nin çok tanınmış ve saygın Fiziki Coğrafyacısı rahmetli Prof. Dr. Sırrı ERİNÇ, eserlerinde, coğrafya ve özellikle de fiziki coğrafyanın alt disiplinleri (jeomorfoloji, klimatoloji, vejetasyon coğrafyası, fiziksel/doğal ortam ve çevrebilimi) konusunda çok ayrıntılı değerlendirmeler ve tanımlar yapmıştır. Erinç, son yıllarında (1999) yayımlanmış olan bir ders kitabında, coğrafyayı, “Yeryüzünü ve onun farklı karakterdeki bölgelerini, insanların yaşam alanı olarak inceleyen ve tanıtan bilim” olarak tanımlamıştır.
Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi’nin değerli Fiziki Coğrafyacısı, rahmetli Prof. Dr. Reşat İZBIRAK, Coğrafya Terimleri Sözlüğü’nde (1964), coğrafyayı, “Bütün çeşitlilikleriyle yeryüzüne bağlı olayları tanıtan, bunları açıklayan bilim” olarak tanımlamıştır.
Tanınmış Coğrafyacı Sami ÖNGÖR, Coğrafya Terimleri Sözlüğü’nde (1980), coğrafyayı, “Yeryüzünde oluşan, fiziksel, dirimsel ve insana ilişkin olayları betimleyerek, oluş nedenlerini, dağılışlarını ve aralarındaki ilişkileri kendine özgü ilkelerle araştırıp açıklayan bilim” biçiminde tanımlamıştır.
Coğrafya, çok çeşitli tanım ve yaklaşımlar dikkate alınarak, yeryüzünün farklı bölgelerindeki yer şekillerinin, iklimin, suların, canlıların, doğal kaynakların, nüfusun ve üretimin alansal ve zamansal durumu ve değişimleri ile yeryüzünün bu farklı özellikteki bölgelerini, insanların ve toplumların yaşam alanı olarak inceleyen ve açıklayan bilim olarak tanımlanabilir. Burada verilen tanımlardan ve incelenirse başka tanımlardan da anlaşılabileceği gibi, Coğrafya tanımlarının ortak anahtar kelimeleri ‘yeryüzü’ ve ‘insandır’.
Çağdaş coğrafyada, coğrafyanın genel olarak “Fiziki Coğrafya” ve “Beşeri” ya da “Beşeri ve Ekonomik Coğrafya” olarak iki ana dala ayrıldığı ve coğrafya çalışmalarının bu alanlarda daha fazla gelişme ve uygulama şansı bulduğu görülür. Çeşitli doğal ve sosyal etmen, olay ve süreçlerin alan ve zamandaki değişimlerini ve bunların arasındaki ilişkileri açıklamaya çalışan coğrafya, bu özelliği ile aynı zamanda disiplinlerarası bir bilim özelliği gösterir. İçerdiği farklı çalışma konuları, bir yandan fen ve doğa bilimlerine bir yandan da sosyal ve insani bilimlere yakınlık gösterir.
Coğrafyanın en önemli özelliği fen ve sosyal bilimler gibi, çalışma yöntemleri, yaklaşımları, araçları ve hatta amaçları farklı olan bilimleri bir araya getirebilmesidir. Bu çalışmalar coğrafyanın fiziki coğrafya yanıyla yapıldığında daha çok fen ve mühendislik bilimlerinin yöntem, yaklaşım ve araçları kullanılırken, beşeri coğrafya çalışmalarında sosyal, ekonomik, insani ve/ya da doğa bilimler ağırlık kazanır.
Coğrafyacılar, geçmişte hem coğrafyacı (temel olarak Fiziki Coğrafya) hem de jeomorfolog olarak, DMİ'ye ve MTA, DSİ, EİE, İller Bankası, Kara yolları ve Orman Bakanlığı gibi çok sayıda teknik bakanlık ve kuruluşta çalışma olanağı bularak, Türkiye'nin kalkınmasına ve kendine özgü doğal ve fiziksel çevresine ilişkin sorunlarının çözümü, doğal kaynakların
*Prof. Dr. Murat Türkeş (20 Ağustos 2012, Çanakkale)
COĞRAFYA NEDİR? COĞRAFYACI KİMDİR? UZMANLIK VE ÇALIŞMA ALANLARI NELERDİR?
2
belirlenmesi ve korunması gibi konularda çok ciddi katkılarda bulunmuştur. Coğrafyacılar, bugün de, başta Meteoroloji Genel Müdürlüğü, Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, MTA ve DPT gibi uygulamacı ve karar verici kurum ve kuruluşlar gelmek üzere, ülkenin kalkınması ve refahının arttırılması için ilgili kurum ve kuruluşlarda iş bulmak ve çalışmak istemektedir.
Ancak başta Meteoroloji Genel Müdürlüğü (MGM) olmak üzere, birçok kurum, kuruluş ve bakanlıkta, Coğrafyacı’ların yapabileceği, mesleki yetkinlik ve sorumluluk alanına giren işlerde, başka meslek gruplarının çalıştığı, istihdam edildiği görülmektedir. Bu konuyu yıllardan beri, birçok meslektaşım ve hocamız gibi, ben de hiçbir meslek elamanını, grubunu ve kuruluşunu incitmeden, kötülemeden, yalnız Coğrafyacı'ların konumunu, yapabileceklerini ve bu alandaki gereksinimi, ilgili bakanlık, kurum ve kuruluş yöneticisine anlatmaya çalışmışımdır.
Örneğin, yanılmayı çok isterim, anımsayabildiğim ve bilebildiğim kadarıyla, son 20 yılda yukarıda adı geçen bakanlık, kurum ve kurluşlarında, örneğin DMİ'de doğrudan herhangi bir coğrafya kökenli teknik eleman alımına yönelik bir iş ilanı verilmemiş ve doğrudan bir coğrafyacı ya da jeomorfolog istihdam edilmemiştir.
Dahası, başka nedenleri de olmakla birlikte, emekli olan jeomorfologların kadroları ya geri verilmekte ya da boş tutulmaktadır. Bu durum, ne yazık ki, doğrudan Coğrafya Eğitim ve Öğretimini ve Coğrafyacı'ları ilgilendiren yeni kurum ve kuruluşların teknik eleman istihdam politika ve uygulamaları açısından da sürmektedir.
Örneğin, son yıllarda Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nda bir İklim Değişikliği Dairesi kuruldu ve kamu kurumları arasında iklim değişikliği konusundaki eşgüdümü ve işbirliğini artırmak için bir iklim değişikliği üst düzey koordinasyon komitesi (İklim Değişikliği Koordinasyon Kurulu) oluşturuldu. Ne kadar acı ve üzücüdür ki, kurulan İklim Değişikliği Dairesi’nde, lisans ve lisansüstü ders planlarında ayrıntılı ve çeşitli klimatoloji/meteoroloji ve iklim değişikliği dersleri bulunan Fen-Edebiyat ve Edebiyat Fakültelerinin Coğrafya lisans (Coğrafyacı) ve lisansüstü mezunları (Jeomorfolog, Klimatolog) istihdam edilmemiştir.
Son olarak, Coğrafyacılar, 3254 Sayılı Kanunun “Meteoroloji Uzmanlığı” başlıklı değişik 32/A Maddesi ile bir kez daha haksızlığa uğramıştır. Bu madde aşağıdaki gibi düzenlenmiştir:
“Meteoroloji Uzmanlığı
MADDE 32/A ‒ Genel Müdürlük merkez teşkilatında, görev alanına giren konularda çalıştırılmak üzere Meteoroloji Uzmanı ile Meteoroloji Uzman Yardımcısı istihdam edilir.
Meteoroloji Uzman Yardımcılığına atanabilmek için 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 48 inci maddesinde sayılan genel şartlara ek olarak aşağıdaki şartlar aranır:
a) En az dört yıllık eğitim veren hukuk, siyasal bilgiler, iktisadi ve idari bilimler, iktisat, işletme, mimarlık ve mühendislik fakülteleri ile Genel Müdürlüğün görev alanına giren ve yönetmelikle belirlenen fakültelerden veya bunlara denkliği Yükseköğretim Kurulu tarafından kabul edilen yurt içi veya yurt dışındaki yükseköğretim kurumlarından mezun olmak.
b) Yapılacak yarışma sınavında başarılı olmak…”
*Prof. Dr. Murat Türkeş (20 Ağustos 2012, Çanakkale)
COĞRAFYA NEDİR? COĞRAFYACI KİMDİR? UZMANLIK VE ÇALIŞMA ALANLARI NELERDİR?
3
Başka bir deyişle, yukarıda tanımlanan meslekler Meteoroloji Uzmanı olabilecek, ama Coğrafyacılar, jeomorfologlar, klimatologlar, vb. gibi mesleklerde akademik lisans ve lisansüstü öğrenim görenler ve uzmanlaşanlar Meteoroloji Uzmanı olamayacaktır.
Günümüzde Klimatoloji ve Meteoroloji çok disiplinli bir alan, meteoroloji kuruluşları (Türkiye'de MGM), batı ülkelerinde Ulusal Meteoroloji ya da Hava Servisleri, eski Sovyetler Birliği ülkelerindeyse Ulusal Hidroloji ya da Hidrometeoroloji Servisi, vb. ise hem çok disiplinli hem de çok sektörlü kuruluşlar olarak kabul edilir, yönetilir ve buna göre istihdam politikaları belirlenir.
Ulusal Meteoroloji ya da Ulusal Meteoroloji ve Klimatoloji kuruluşlarında, dünyanın hemen tüm ülkelerinde çalışma olanağı bulan meslek ve bilim dallarından birisi de, meteorologların (meteoroloji, klimatoloji, fiziki coğrafya, atmosfer bilimleri, fizik ve matematik kökenli olabilir) yanı sıra, Coğrafya Bilimi ve Coğrafyacı'lardır. Günümüzde, üniversitelerin Fen-Edebiyat ve Edebiyat fakülteleri ile AÜ Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi'nde akademik coğrafya lisans ve lisansüstü eğitim ve öğretimi veren Coğrafya bölümlerinde, doğrudan MGM'nin bilim ve hizmet alanına giren çok sayıda teorik ve uygulamalı klimatoloji ve meteoroloji dersi ile yine MGM'nin sorumluluk ve hizmet alanına ilişkin CBS ve Uzaktan Algılama'dan çeşitli klimatolojik, hidrolojik/hidroklimatolojik ya da hidrometeorolojik ve istatistiksel analiz yöntemlerine, küresel iklim değişikliği ve iklimsel değişkenlik analizlerine kadar değişen uygulamalı dersler okutulmaktadır.
Dünyanın, çok ciddi bir biçimde atmosfer, hava, iklim, iklim değişikliği, küresel değişiklik, atmosferik çevre, kuraklık ve çölleşme vb. konularını ve bunlara ilişkin sorunların çözümlerini tartıştığı yeni koşullar altında, coğrafyacılara MGM'nin yeni Meteoroloji Uzmanlığı düzenlemesinde yer verilmemiş olması çok büyük bir talihsizlik olmuştur.
Sonuç olarak, “3254 Sayılı Kanunun “Meteoroloji Uzmanlığı” başlıklı 32/A Maddesi” ivedilikle iptal edilmelidir. Bu düzenleme, MGM’nin bilimsel ve teknik ilgi ve sorumluluk alanına giren Ünivesritelerin ilgili bölüm, anabilim dalı ya da enstitülerinin ve meslek kuruluşlarının görüşleri de alınarak yeniden ve adil bir biçimde yapılmalıdır.
Coğrafya bölümlerinin lisans ve lisansüstü programlarından mezun olan Coğrafyacı’lar, ilgili öteki bakanlık, kurum ve kuruluşlarının yanı sıra, MGM’de hem Meteoroloji Uzmanı hem de MGM’nin Hava Tahminleri, Meteorolojik Veri İşlem ve Araştırma daire başkanlıklarını içeren Ana Hizmet Birimlerinde, Denetim ve Danışma Birimlerinde, Yardımcı Birimlerde ve Bölge Müdürlüklerinde (ilgili şube müdürlüklerinde ve teknik birimlerinde; sinoptik meteoroloji, büyük klimatoloji ve deniz meteorolojisi istasyonlarında) Coğrafyacı olarak istihdam edilmek (işe girmek), yönetici olabilmek, kurumun hizmet düzeyini yükseltmek ve ülkenin kalkınma ve refahına katkıda bulunmak istemektedir.
Bu istem, Coğrafyacı’ların en temel anayasal ve evrensel insan hakkıdır.
Coğrafya biliminin ve Coğrafyacı’ların uğramış oldukları bu yaygın ve sistematik haksızlığın ve çifte standardın sona erdirilmesinde yararlı olacağına inandığımız için, “Coğrafya Nedir? Coğrafyacı Kimdir? Uzmanlık ve Çalışma alanları Nelerdir?” benzeri yaşamsal soruların yanıtları aşağıdaki satırlarda özetlenmiştir.
*Prof. Dr. Murat Türkeş (20 Ağustos 2012, Çanakkale)
COĞRAFYA NEDİR? COĞRAFYACI KİMDİR? UZMANLIK VE ÇALIŞMA ALANLARI NELERDİR?
4
COĞRAFYACI KİMDİR? UZMANLIK VE ÇALIŞMA ALANLARI NELERDİR?
Coğrafyacı’lar, yeryüzünün neresinde neler vardır? Onlar neden oradadır? Oranın özellikleri başka yerlere göre nasıl ve neden farklılaşır? İnsan, çevre ile nasıl bir etkileşim içindedir? vb. sorular sorar. Bu soruların yanıtlarını, çağdaş araştırma ve çözümleme yöntemlerini ve coğrafya bilimine özgü ilkeleri kullanarak, konular, olaylar ve süreçler arasında bir sentez (bireşim) yaparak verir.
Dünyanın gelişmiş ülkelerinde olduğu gibi, Türkiye’de de yaklaşık son 10 yıldan beri, coğrafya lisans öğrenimi, coğrafya öğretmenliği dışında, gerçekte coğrafya mezunlarına coğrafi bilimlerin fiziki coğrafyadan (örn. klimatoloji ve meteoroloji, jeomorfoloji, toprakbilimi, hidroloji ve oseanografya, ekoloji ve biyocoğrafya, vb.) beşeri coğrafya (örn. nüfus, yerleşme, sağlık ve pazarlama coğrafyası, siyasi ve ekonomik coğrafya, vb.) ve bölgesel coğrafyaya (örn. bölgesel ve kentsel planlama, kırsal ve bölgesel kalkınma, Avrupa Birliği, vb.) kadar değişen çeşitli önemli konularda mesleki yeterlilik vermektedir.
Gerçekte, bu temel ve uygulamalı mesleki yeterlilik, orta öğrenim coğrafya derslerinin kapsamına sığmayacak kadar kapsamlı ve zengindir. Başta Avrupa Birliği (AB) ve Amerika Birleşik Devletleri (ABD) gelmek üzere, coğrafya bilimine, gelişmiş ülkelerin hepsinde hak ettiği önem verilmektedir. Türkiye’de Coğrafyacı mesleki tanırlılığı ve iyi hazırlanmış ve işlevsel bir coğrafya meslek tanımı yapılmadığı için de, küresel değişiklikler (iklim değişikliği, sınırlarötesi hava kirliliği ve asit yağışları, ozon tabakasının incelmesi, ormansızlaşma, çölleşme ve biyolojik çeşitliliğin azalması vb.), yoksulluk, küreselleşme vb. gibi yeni coğrafya konuları ve sorunları da, coğrafyacının olmadığı ya da istihdam edilmediği kurum ve kuruluşlarda, doğal olarak başka meslekler ve disiplinlerce paylaşılmaktadır. Başka bir deyişle doğrudan coğrafyaya ilişkin ve/ya da coğrafi nitelikli bilimsel ve teknik akademik ve araştırma konuları ve sorunlar, coğrafyacı olmayan mesleklerce yürütülmeye çalışılmaktadır. Kuşkusuz, bunun hem yetkinlik hem de çeşitli uygulamalar ve sonuçları açısından ciddi olumsuz sonuçları vardır.
Coğrafya bilimi, su, karbon ya da enerji döngüsünden, atmosfer, hava ve iklimden, toprak erozyonundan, nüfus ve yerleşme dinamiklerinden, kıyı çeşitleri ve levha tektoniğinden, vb. çok daha fazlasıyla, yeryüzü, insan, toplumlar, çeşitli fiziksel ve sosyal ortamlar ya da çevreler arasındaki ilişkilerin ve etkileşimlerin çalışılması, incelenmesi ve araştırılmasıdır gerçekte. İklim değişikliği ve değişkenliği, kuraklık, çölleşme, küreselleşme, yerel, bölgesel, uluslararası kuruluş ve hizmetler, hizmetlerin dağılış ve farklılaşması, doğal ve insan kaynaklı afetler, bölgesel farklılıklar, yoksullukla savaşım, kadının durumu ve sorunları, yok olan insan kültürleri ve biyolojik çeşitlilikler, arazi kullanımı, arazi kullanımı değişikliği ve ormancılık gibi, bugünkü yerel, bölgesel ve küresel konuların anlaşılmasında gerek duyulan coğrafi bilginin ve bu alanlarda yetkin coğrafyacıların önemli rolü, her geçen gün hükümetler, yerel yönetimler ve iş dünyası tarafından artan bir biçimde kabul edilmektedir.
Bu özellikle, kültürlerin, toplumların ve ekonomilerin (beşeri ve ekonomik coğrafya) dinamiklerinin anlaşılması ile fiziksel ve biyolojik ortam, yer şekilleri, çevresel etmen ve süreçlerin (fiziki coğrafya) coğrafi araştırma yöntem ve teknikleriyle bütüncül bir yaklaşımla anlaşılmasıyla başarılı bir biçimde karşılanabilir.
Coğrafyanın ve Coğrafyacı’nın gücü ve yetkinliği, ekoloji, istatistik, fizik, jeoloji, ekonomi ve siyasal bilimler gibi farklı disiplinlerden gelen bilgileri çözümleme (analiz),
*Prof. Dr. Murat Türkeş (20 Ağustos 2012, Çanakkale)
COĞRAFYA NEDİR? COĞRAFYACI KİMDİR? UZMANLIK VE ÇALIŞMA ALANLARI NELERDİR?
5
birleştirme ve bireştirme (sentez) yeteneğinden ve hemen her zaman büyük resmi ya da sorunsalı alansal (mekansal) bağlamda yorumlama yeteneğinden gelir.
Coğrafya (Coğrafyacı) geçen 30 yılda ağırlıklı olarak betimleyici bir bilim (bilimci) olma durumundan, yukarıda daha ayrıntılı olarak açıklandığı gibi, iklim değişikliği, çölleşme, göçler, hastalıkların ve zararlıların dağılışı, kuraklık ve su yönetimi, orman yangınları, biyolojik çeşitliliğin korunması, nüfus dinamikleri ve eğilimleri, seçim, hizmetler ve pazarlama, küreselleşme ve kaynak yönetimi gibi konu ve sorunlarla ilgilenen ve bunlara çok disiplinli bir çalışma disiplini ve yeteneğiyle uygulanabilir ve bütüncül çözümler üreten bir uygulamalı bilime (bilimciye) dönüşmüştür.
COĞRAFYACI MESLEK TANIMI
Coğrafyacı, en geniş tanımıyla, “doğal, fiziksel, çevresel, sosyoekonomik ve insani verilerden anlayan ve bu verileri elde edebilen; her türlü fiziksel ve sosyal araştırma ve planlama için veri tabanı oluşturan; elde edilen verilerin gelişmiş Coğrafi Bilgi Teknolojilerini (Coğrafi Bilgi Sistemleri, Uzaktan Algılama, Sayısal Haritalama, Arazi Kullanımı Uygunluk Analizleri, vb.) ve istatistiksel analiz yöntemlerini kullanarak alansal ve zamansal analizlerini ve geniş açılı/çok disiplinli sentezini yapabilen; kendine özgü çok disiplinli alansal çözümleme, değerlendirme ve bireşim olanağı ve yeteneğiyle hazırladığı bilimsel çalışmalar ile ülkenin karar geliştirme sürecinde karar vericilere ve planlamaya katkıda bulunan; insan ile yaşadığı fiziksel ve sosyal çevre arasındaki ilişkileri ve etkileşimleri inceleyen; coğrafi özelliklerden ve farklılıklardan kaynaklanan yerel, bölgesel ve küresel sorunları belirleyen ve inceleyen; bunlara uygulanabilir bütüncül çözümler geliştiren ve öneren teknik elemandır.”
ARAŞTIRMA, PLANLAMA VE KOORDİNASYON İŞLERİNDE İSTİHDAM EDİLECEK COĞRAFYACILARIN GÖREV YAPACAKLARI KURUMLAR VE SEKTÖRLER (Bazı Örnekler)
Evrensel niteliklerde tanımı ve tanırlılığı yapılan Coğrafya Biliminin, AB ülkeleri ve ABD başta gelmek üzere gelişmiş ülkelerde kapsamına uygun şekilde çeşitli uygulamalı çalışmalarda ve sosyoekonomik sektörlerde yerini aldığı görülmektedir. Bu yolla, sözü edilen gelişmiş ülkeler, kaynaklarını akılcı ve sürdürülebilir bir biçimde planlayabilmektedir. Zaten AB uyum sürecinde bulunan Türkiye, önümüzdeki yıllarda bu kapsamda da coğrafya bilimine ve coğrafyacı mesleğine olması gereken önemi göstermek zorunda kalacaktır. Bu noktada önemli olan, daha fazla zaman kaybetmeksizin Türkiye’de de coğrafyacılardan yaşamın tüm alanlarında ve tüm sosyoekonomik sektörlerde (özel ya da kamu, vb.) yararlanılmasının sağlanmasıdır.
Yukarıda verilen tanımlar ve gerekçeler dikkate alındığında, günümüzde coğrafyacılar bütün bakanlıkların araştırma, planlama ve koordinasyonla ilgili birimlerinde, özellikle Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ile Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Bayındırlık ve İskân Bakanlığı, İç İşleri Bakanlığı, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Kalkınma Bakanlığı, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, Dış İşleri Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı, Milli Eğitim Bakanlığı ve TÜBİTAK’ta, Türkiye İstatistik Kurumu’nda, Maden Tetkik ve Arama, Orman Genel Müdürlüğü, Çölleşme ve Erozyonla Mücadele, Doğa Koruma ve Milli Parklar, Su Yönetimi, Meteoroloji, İller Bankası, Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı, Karayolları, Devlet Su İşleri, Elektrik İşleri ve TRT Genel Müdürlüklerinde; bu genel müdürlüklerin bölge
*Prof. Dr. Murat Türkeş (20 Ağustos 2012, Çanakkale)
COĞRAFYA NEDİR? COĞRAFYACI KİMDİR? UZMANLIK VE ÇALIŞMA ALANLARI NELERDİR?
6
ve taşra kuruluşlarında, valiliklerin bünyesinde oluşturulmuş bulunan İl Araştırma Planlama ve Koordinasyon Müdürlüklerinde, Belediyelerde ve özel sektörde görev alabilirler.
Yukarıda adları geçen bu kuruluşların planlama, etüt-araştırma, eğitim, araştırma-geliştirme (ARGE) ya da araştırma-planlama-koordinasyon (APK) birimlerinde istihdam edilmesi gereken coğrafyacılar, bu kuruluşların verdikleri ve verecekleri hizmetlerin coğrafî planlamasını yaparak, hizmetlerin ülke, coğrafi ve idari bölge, bölüm, yöre ve alan üzerindeki dağılışını, insan-doğal ortam arasındaki karşılıklı etkileşimleri göz önünde bulundurarak inceler, çözümler ve haritalayarak dağılış desenlerini ve coğrafi ilişkileri ortaya çıkarır.
Biyocoğrafya’da uzmanlaşmış Coğrafyacı’lar, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Orman ve Su İşleri Bakanlığı (örn. Orman Genel Müdürlüğü, Çölleşme ve Erozyonla Mücadele, Doğa Koruma ve Milli Parklar), Kültür ve Turizm Bakanlığı; İl Özel İdareleri (eski Köy Hizmetleri Gn. Md.), ilgili bakanlıklara bağlı kurum ve kuruluşlar, araştırma enstitüleri, CBS şirketleri ve çevreci Sivil Toplum Kuruluşları’nda (STK’lar), doğal kaynakların, ortamların (ormanların, sulak alanların ve çayır/meraların, vb.) ve çevrenin korunması, biyolojik çeşitliliğin saptanması ve korunması, yangın önleme ve kontrollü yangınlar, çölleşme ile savaşım, iklim değişikliğinin vejetasyon ve tarım üzerindeki etkisini çözümleme ve değerlendirme, çalışmaları ve/ya da projeleri, vb. konularında çalışabilir.
Klimatoloji ve meteoroloji’de (atmosfer, hava, iklim ve atmosferik çevre) uzmanlaşmış Coğrafyacı’lar, (i) İklim tiplerini ve bölgelerini inceler; hava tipi ve hava dolaşımı desenlerini belirler ve izler; ekstrem olayların (klimatolojik ve meteorolojik afetlerin) başlangıcını işaret edebilen bu desenlerdeki değişiklikleri tanımlar; (ii) yerel ve bölgesel iklimsel değişikliğin ve değişebilirliğin alansal ve zamansal çözümlemelerini yapar; (iii) iklimsel değişimler ile bölgesel ve yarımküresel atmosferik değişim desenleri (ENSO, NAO, AO, vb.) arasındaki ilişkileri inceler; (iv) İnsan kaynaklı iklim değişikliği (küresel ısınma) ve küresel iklim sisteminin korunması (BMİDÇS ve Kyoto Protokolü); küresel, bölgesel ve ulusal politikalar ve önlemler, vb. konularında ulusal ve uluslararası düzeyde ayrıntılı çalışma ve değerlendirmeler yapar; (v) ayrıca, lisans öğretimi sırasında edindikleri ayrıntılı ve çok bilimli kuramsal ve uygulamalı bilgi ve tekniklerin yardımıyla, hava ve deniz tahminleri ile uydu meteorolojisi vb. konularında çok kısa sürede yetişerek iyi birer hava tahmincisi olarak görev yapar. Bu kapsamda, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Orman ve Su İşleri Bakanlığı (örn. Orman Genel Müdürlüğü, Çölleşme ve Erozyonla Mücadele, Su Yönetimi), Meteoroloji Genel Müdürlüğü, Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü, Elektrik İşleri Etüt İdaresi Genel Müdürlüğü, Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı, medya meteorolojisi, seyahat ve turizm şirketleri, özel mühendislik, yatırım, danışmanlık, CBS, ÇED, enerji ve su kaynakları ile sigortacılık (klimatolojik ve meteorolojik afetler) şirketlerinde çalışarak anlamlı katkılar sağlayabilir.
Belediyelerde çalışan Coğrafyacı’lar ise, belediyelerin hizmet alanı içinde ve dışında kalan alanların coğrafi yapısını, şehrin ya da kasabanın kuruluşunu, gelişimini ve fonksiyon alanlarının dağılışını inceleyerek, gelişime bağlı olarak planlar ve raporlar hazırlayarak ilgili kurullara sunabilir.
Coğrafyacılar, turizm sektörüne araştırmacı, planlamacı ve coğrafî rehber olarak katkıda bulunabilir. Turizm potansiyeli olan alanların belirlenmesinde ve bununla ilgili projelerin hazırlanmasında araştırmacı olarak çalışan coğrafyacılar, çeşitli turistik gezilerde (turlarda) coğrafi rehberlik yaparak izlenen yolun coğrafî özelliklerini bütün yönleriyle bilimsel olarak anlatabilir.
*Prof. Dr. Murat Türkeş (20 Ağustos 2012, Çanakkale)
COĞRAFYA NEDİR? COĞRAFYACI KİMDİR? UZMANLIK VE ÇALIŞMA ALANLARI NELERDİR?
7
Bir fabrikanın planlama kısmında görev alan coğrafyacılar, hammadde temininden başlayıp, üretilen ürünlerin pazarlanmasına kadar gerekli olan her şeyi coğrafi mekânla ilişkilendirerek haritalandırıp, planlayabilir.
Ayrıca TV kanallarında yayınlanan coğrafi belgesellerin hazırlanmasında görev alarak bilimsel danışmanlık yaparlar. Hava durumu sunuculuğunun, programlarının ve internet ya da gazete sayfalarının hazırlanmasının yanı sıra coğrafi bilgi isteyen her tür programın yapımına katkı sağlarlar.
Coğrafyacılar, özel teknik ve danışmanlık büroları açarak, doğal afet sigortacılığı ve mekânla ilgili emlakçılık gibi iş ve konularda projeler üretip, yatırım danışmanlığı yapabilir.
Coğrafyacılar, genel olarak Coğrafi Bilgi Teknolojilerine, özellikle Coğrafi Bilgi Sistemleri’ne (CBS/GIS) gereksinim duyan ve buna dayalı programlarla işlerini planlayan şirketlerde uygulayıcı ve danışman olarak çalışabilir.
SONUÇ
Ne yazık ki, fiziki coğrafyadan, beşeri ve ekonomik coğrafyaya kadar doğrudan coğrafi bilimlerin kapsamında olan tüm bu yerel, bölgesel ve küresel konu ve sorunlar, gelişmiş ülkelerdeki yaygın uygulamaların tersine, Türkiye’de coğrafyacı dışındaki meslekler tarafından, sonradan öğrenilerek ya da öğrenilmeye çalışılarak çözümlenmeye ve çözülmeye çalışılıyor.
Bu nedenle, yukarıdaki paragraflarda yapılmaya çalışıldığı gibi, “Coğrafya ve Coğrafyacı nedir?” sorusunun doğru bir yanıtını verebilmek yaşamsal düzeyde önemlidir.
Coğrafya, sosyal ve insani bilimler ile yer ve fen bilimleri arasında sağlam ve “olması gereken” eşsiz bir köprü oluşturmaktadır. Böyle sağlam ve eşsiz bir köprüye, ülkemiz Türkiye’nin kalkınması ve refahı açısından çok fazla gereksinim vardır.
Bu yüzden, burada önerilen tanım ve açıklamalar ışığında, Türk Coğrafya Kurumu’nca sürdürülmekte olan Coğrafyacı mesleki tanırlılığı sürecinin sonuçlandırılarak, Türkiye’de Dil ve Tarih Coğrafya, Edebiyat ve Fen-Edebiyat fakültelerinin 4 yıllık Coğrafya Bölümlerinin Coğrafya lisans programlarından mezun olan coğrafyacıların Coğrafyacı olarak teknik hizmetler sınıfındaki (657 sayılı Devlet Memurları Kanunu 43. maddesi (B) fıkrasına eklenen I sayılı cetvelin II-Teknik Hizmetler Sınıfı bölümündeki) unvanlar arasında yer alması ve Coğrafyacı kadrosu alarak Coğrafyacı olarak çalışabilmeleri sağlanmalıdır.
20 Ağustos 2012 Pazar
Çanakkale
*Prof. Dr. Murat Türkeş
(Fiziki Coğrafya ve Jeoloji – Klimatoloji ve Meteoroloji)
Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi
Fen-Edebiyat Fakültesi
Coğrafya Bölümü – Fiziki Coğrafya Anabilim Dalı
Çanakkale